Protestantse Kerk

id naam wikidata label monumentnr wikidata id commons categorie
RM31612 Protestantse Kerk kerk van Noordbroek 31612 Q2476281 Kerk van Noordbroek

type verwarming: electrische kachel
type verwarming sinds: 1976, electrische vloerverwarming onder de banken
huidige functie: Kerk / Protestantse Kerk

bouwgeschiedenis
Kruiskerk met recht gesloten koor 1ste helft 14de eeuw, vóór 1488 gewelf koor sluiting door houten zoldering met schijnribben vervangen en centraal koorvenster grotendeels dichtgemetseld.

restauratiegeschiedenis
1907; Eerste vermelding ontdekking gewelfschilderingen in het koor (laatste oordeel). Onbekend door wie gerestaureerd. Tussen 1968 en 1974 grondige restauratie van het hele gebouw. Schilderingen op gewelven en wanden werd blootgelegd en gerestaureerd door Jelle Otter/Helmer Hut.

schadegeschiedenis
Door de ligging van de kerk heeft het gebouw zeker verschillende watervloeden doorstaan waardoor er een verhoogd zoutgehalte aanwezig is in de muren. In het verleden is er veel scheurvorming ontstaan door o.a. verzakkingen. Het gewelf van de koorsluiting moest worden afgebroken en vervangen voor een houten gewelf. In de jaren '70 is weer een stenen gewelf gereconstrueerd. in 1938 vond een binnenbrand plaats die zijn sporen heeft achtergelaten. Sinds de jaren'80 heeft het gebouw te lijden door aardbevingen als gevolg van de gaswinning. Het vele cement wat tijdens vorige restauraties in het gebouw is beland (vooral op bijna alle wanden) heeft een ongunstig effect op de vochttransporten.

Leaflet | © OpenStreetMap contributors © CARTO

Muurschilderingen

Restauratiegeschiedenis

begin einde restaurator activiteit beschrijving restauratieverslag
1907 1908 onbekend gedeeltelijke ontdekking en blootlegging In het koorgewelf werd het laatste oordeel ontdekt en blootgelegd.
1942 1942 Gerhard Jansen onderzoek naar roetaanslag op laatste oordeel In 1938 vond er een binnenbrand plaats waarbij de blootgelegde schildering het laatste oordeel zwart van het roet was geworden. Gerhard Jansen werd gevraagd om te beoordelen of dit schoongemaakt kon wordfen. Hij adviseeerde dat dit kon, maar stelde voor om dit mee te pakken tijdens een volgende restauratieronde.
1968 1974 Jelle Otter / Helmer Hut blootlegging en restauratie van alle schilderingen Het in verval geraakte gebouw werd van binnen en buiten gerestaureerd. Ook met betonnen ankers in de kap. Tegelijkertijd werden alle schilderingen ontdekt en blootgelegd. https://groningerkerken.auralibrary.nl/ajdetailsx.aspx?DOCSTART=DP0142

Algemene beschrijving muurschilderingen

Ca. 1350: wit gepleisterde wanden met in koor en dwarspand figurale en ornamentale schilderingen, imitatie-baksteen en decoratieve band op gewelven, ornamentale beschildering bogen, kapitelen en ribben (1-8); ca. 1488 figurale en ornamentale beschildering van het dichtgezette venster van de koorsluiting, gewelven koor, schip en zuidwand zuiderdwarspand (9-14); ca. 1570 decoratie van het vieringgewelf en rondom het koorvenster (15); 1599 herstel vieringgewelf (16) op westelijk gewelf deel beschildering uit 1809 (17). Na gedeeltelijke ontdekking in 1908 verdere blootlegging en restauratie 1968-1974. (bron:Q122982902)

Situatieschema

Bedreigende gebeurtenissen

muurschildering soort_gebeurtenis locatie ernst_gebeurtenis beschrijving
RM31612MU25 brand koor in grote mate In 1938 vond er een binnenbrand plaats waarbij het eerder blootgelegde 'laatste oordeel' in het koor vol roet kwam te zitten. Dit werd verwijderd in de jaren '60 tijdens een grote restauratieperiode.

bronnen

http://www.wikidata.org/entity/Q122982902
https://www.reliwiki.nl/index.php?title=Noordbroek,_Noordersingel_1_-_Protestantse_Kerk
https://www.groningerkerken.nl/nl/kennisbank/kerken/N/108/noordbroek-kerk-noordbroek
https://catalogus.cultureelerfgoed.nl/Details/fullCatalogue/113952
https://catalogus.cultureelerfgoed.nl/Details/fullCatalogue/113926
https://catalogus.cultureelerfgoed.nl/Details/fullCatalogue/200025027
https://catalogus.cultureelerfgoed.nl/Details/fullCatalogue/22070
https://catalogus.cultureelerfgoed.nl/Details/fullCatalogue/200026800
https://catalogus.cultureelerfgoed.nl/Details/fullCatalogue/8066
https://groningerkerken.auralibrary.nl/ajdetailsx.aspx?DOCSTART=DP0142

Afzonderlijke muurschilderingen

De posities in de tabel refereren aan de nummers in het situatieschema

id positie beschrijving
RM31612MU20 9a 9a Zondeval 
RM31612MU21 9b 9b Doop in de Jordaan 
RM31612MU22 10a 10a Christophoruslegende 
RM31612MU23 10b 10b Heilige bisschop
RM31612MU1 1a 1a heilige met banderol, rechts Petrus.
RM31612MU2 1b 1b Petrus
RM31612MU3 2a 2a resten imitatiebaksteen  
RM31612MU7 3a 3a rest van decoratieve band  
RM31612MU11 4a 4a Wonderbare Visvangst
RM31612MU14 5a 5a haas en sirene; in een nis in de zuidmuur Christophorus (sterk bijgewerkt)wijnranken; blokornament ribben; wijdingskruis, bedekt door jonger kruis, zie nr. 14.
RM31612MU16 6a 6a restanten evangelistensymbolen in architectonische omlijsting, herkenbaar engel (Mattheüs)
RM31612MU18 7 7 gevleugelde draak.
RM31612MU19 8 8 panter, mogelijk bedoeld als symbool van het goede tegenover het kwaad in nr. 7.
RM31612MU24 11 11 evangelistensymbolen met namen op banderollen.
RM31612MU25 12a 12a Laatste Oordeel, Deesis: links Johannes de Doper als voorspreker; verder naar links Petrus bij de hemelpoort, verder naar rechts duivels bij de helle- muil
RM31612MU28 13 13 Christus als Man van Smarten, tekst ECCE HOMO (Zie de mens).
RM31612MU29 14 14 Margaretha met de draak (fragmentarisch)
RM31612MU30 15 15 zwarte rolwerk-achtige motieven.
RM31612MU31 16 16 tekst ANNO 1599 IN DER TIT ALS/ JOHANS SPRENGER PASTOR VND/ FEBE FRECKES VND FENDRIKE THO BROCK UND MEMME VBBENS KERC/FOGEDE THO NORDBROCK WEREN HEFFT/MESTER GERGET MIT SIN GESELLEN / DISSE KERCKE GEREPRER. WND GESTOF/FER; hieronder twee huismerken en metselaarsgereedschap: troffel, dissel, beitel, winkelhaak, passer, hamer, schietlood.
RM31612MU32 17 17 Bovenste deel van het overigens op hout geschilderde gordijn achter het orgel.
RM31612MU4 2b 2b maskertjes
RM31612MU5 2c 2c muurpotten met wijnranken
RM31612MU6 2d 2d mannelijke heilige en vrouwelijke met toren, waarschijnlijk Barbera
RM31612MU8 3b 3b mannetje met boog
RM31612MU9 3c 3c kruis
RM31612MU10 3d 3d maskertjes met decoratieve motieven
RM31612MU12 4b 4b Kroning van Maria 
RM31612MU13 4c 4c kopje, heilige
RM31612MU15 5b 5b Christophorus
RM31612MU17 6b 6b decoratieve band en ranken; opschrift (THIOMAS/FECIT/ DE NORDA (verwijzend naar de herkomst van de schilder uit Norden).
RM31612MU26 12b 12b Bisschop met knielende figuur, mogelijk kerk- patroon met opdrachtgever schilderingen
RM31612MU27 12c 12c Maria met Kind

Afbeeldingen gebouw

De afbeeldingen zijn opgehaald uit de RCE sparql endpoint. Op Wikimedia Commons zijn wellicht meer afbeeldingen te vinden.