id	naam	wikidata label	monumentnr	wikidata id	commons categorie
RM26270		kerk van Wirdum	26270	Q2947074	Kerk van Wirdum

type verwarming:
type verwarming sinds:
huidige functie: Kerk / Hervormde kerk

bouwgeschiedenis
Niet overwelfde kerk met recht gesloten koor uit 2de kwart 13de eeuw, eind 13de eeuw vergroting vensters koorgevel. Restauratie 1959-1961.

restauratiegeschiedenis
De schilderingen zijn tussen 1959 en 1961 blootgelegd en gerestaureerd tijdens grootscheeps onderhoud aan het vervallen gebouw (onbekend door wie). Er werden meerdere dichtgemetselde vensters weer opengebroken. In de jaren '80/'90 bleken de fragmenten schilderingen in zeer onthechte toestand wegens zoutuitbloei. Dit werd geconserveerd door Helmer Hut. In 2017 werd de conditie van de schilderingen geïnspecteerd door OUOU restauratoren. Hierbij werd minimaal onderhoud uitgevoerd, alleen acute schade.  

schadegeschiedenis
Door de ligging heeft de kerk sinds de bouwtijd meerdere watervloeden meegemaakt waarbij zeewater in het metselwerk is getrokken. Daarnaast oefenen verzakkingen in de grondlagen (o.a. klei) al eeuwen lang druk uit op de constructie waardoor er scheuren zijn ontstaan. Het vele cement wat tijdens vorige restauraties in het gebouw is beland heeft een ongunstig effect op de vochttransporten. Door het verwijderen van het ingeboete metselwerk in het middelste koorvenster terwijl het gebouw in vochtige toestand verkeerde, is de dagkantschildering enorm gedegradeerd door zoutuitbloei. Vergelijkbaar met een archelogische vondst die bovengronds opdroogt en in verval raakt.

Restauratiegeschiedenis

begin	einde	restaurator	activiteit	beschrijving	restauratieverslag
1959	1961	onbekend tot nu toe (mogelijk Gerard jansen)	Ontdekking en blootlegging tijdens restauratie	Kerk verkeerde in verwaarloosde toestand. Muurwerk waarschijnlijk volledig vol vocht. Schilderingen in dagkant middelste venster oostwand blootgelegd door verwijdering metselwerk in het ooit dichtgezette venster. Hierdoor heeft het oppervlak een enorme klimatologische schommeling doorstaan.	https://groningerkerken.auralibrary.nl/ajdetailsx.aspx?DOCSTART=003340
1987	1994	H. Hut	restauratie van twee zeer onthechte muurschilderingen aan de noordwand en consolidatie van dagkantschildering oostwand	schilderingen noordwand bleken compleet onthecht en aangetast door zouten. vastgezet met mowilith.  Schildering dagkant oostwand verfhuid sterk gedegradeerd, oppervlak voorzien van beschermlaag.	https://groningerkerken.auralibrary.nl/ajdetailsx.aspx?DOCSTART=003340
2017	2017	OUOU restauratoren	Conditieopname en kleinschalige conservatie

Algemene beschrijving muurschilderingen

Van begin af aan wit gepleisterd. Op noordwand: fries van driepasnissen, afgesloten door lijst in blokverband, 2de helft 14de eeuw, alsmede restanten van figuren in nissen, wijdingskruis. Ca. 1400 beschildering dagkanten middelste koorvenster: bovenin Maiestas Domini; op dagkanten: boven elkaar twee arcades van telkens twee driepasnissen, gescheiden door decoratieve rand, in elke nis vrouwelijke heilige - die aan de noordzijde waarschijnlijk Barbara-, op links aansluitend muurvlak fragment van palmettenrand rondom de vensteropening. (bron:Q122982902)

Situatieschema

Bedreigende gebeurtenissen

muurschildering	soort_gebeurtenis	locatie	ernst_gebeurtenis	beschrijving
RM26270MU3		oostwand		Verfhuid schildering is sinds de blootlegging in 1959 voor een groot percentage verdwenen, vermoedelijk afgebladderd en poederd door zouten. Onduidelijk of dit proces nog actief is.

bronnen

https://www.reliwiki.nl/index.php?title=Wirdum,_Kerkeweg_24_-_Hervormde_Kerk

https://www.groningerkerken.nl/nl/kennisbank/kerken/W/45/wirdum-kerk

https://groningerkerken.auralibrary.nl/ajdetailsx.aspx?DOCSTART=003340

https://catalogus.cultureelerfgoed.nl/Details/fullCatalogue/200021230

https://catalogus.cultureelerfgoed.nl/Details/fullCatalogue/8066

Afzonderlijke muurschilderingen

De posities in de tabel refereren aan de nummers in het situatieschema

id	positie	beschrijving
RM26270MU1	1	1 wijdingskruis
RM26270MU2	2	2 fries van driepasnissen afgesloten door lijst in blokverband
RM26270MU3	3	3 dagkanten middelste koorvenster, Maiestas Domini, daaronder diverse vrouwelijke heiligen in driepasnissen
RM26270MU4	3a	3a Maiestas Domini
RM26270MU5	3b	3b vrouwelijke heiligen, rechts waarschijnlijk Barbera
RM26270MU6	3c	3c twee mannelijke heiligen
RM26270MU7	3d	3d twee vrouwelijke heiligen
RM26270MU8	3e	3e twee mannelijke heiligen

De afbeeldingen zijn opgehaald uit de RCE sparql endpoint. Op Wikimedia Commons zijn wellicht meer afbeeldingen te vinden.